100 jaar oud Ford T-busje nagebouwd

DOSSIER: één eeuw busvervoer

BUSWORLD

Roger Van Rompaye: “De Ford T-bus waarmee mijn grootvader in 1924 in Wiekevorst is gestart, heeft mij altijd gefascineerd”.

Goed vijf jaar bouwde Roger Van Rompaye respectvol aan zijn Ford T-busje, een replica van het busje waarmee zijn grootvader een eeuw geleden bewoners vanuit Wiekevorst naar de markt in Lier bracht. Ermee rijden, is niet evident want de stuurhendels en de voetpedalen dienen helemaal niet waarvoor je denkt dat ze dienen.

Naar aanleiding van een eeuw busvervoer in België brengt Car&Bus enkele artikels over rijden in vroegere tijden. Wij openen met een oldtimer van 100 jaar geleden en vergelijken in daarop volgende afleveringen comfort, rijgedrag en techniek van voertuigen van zowat een halve eeuw geleden met hedendaagse autobussen en autocars.

Het busvervoer vindt zijn oorsprong na de Eerste Wereldoorlog wanneer eigenaars van vrachtwagens koopwaar én reizigers beginnen te vervoeren. Op trajecten waar er voldoende klanten waren, schakelde men geleidelijk over op autobussen die tien personen konden vervoeren. Zo ontstonden de eerste buslijnen vanuit landelijke regio’s naar de stad. In de aanvangsjaren gebeurde dat louter privé en zonder vergunning. Vanaf 1924 moesten vergunningen worden aangevraagd bij gemeenten en provincies en werd het beheer van de autobuslijnen toevertrouwd aan het Ministerie van Landbouw en Openbare Werken.

De temperatuurmeter zat verborgen in de dop vooraan op de motorkap.

Het interieur van de Ford T-bus.

Stuurpost en dashboard waren heel eenvoudig.

Zelf je koetswerk bouwen

Zo ook vroeg Jozef Van Rompaye uit Wiekevorst (Heist-op-den-Berg) in november 1925 een vergunning aan om er op zaterdag mee naar de markt in Lier te kunnen rijden. Daartoe had hij in 1924 een bus gebouwd op het toen razendpopulaire Ford T-chassis. Om het voertuig te laten goedkeuren, moest hij ermee met enkele passagiers aan boord naar het gerechtshof in Mechelen rijden.

“Die Ford T-bus van mijn grootvader heeft mij altijd aangesproken”, vertelt kleinzoon Roger Van Rompaye, voormalig mede-zaakvoerder van Van Rompaye in Edegem. “Toen ik begin jaren negentig bij een houthandel in Kontich was, zag ik het front van een oude Ford T-vrachtwagen maar die was niet te koop. De eigenaar had nog wel een chassis met motorblok”.

“Dat was eigenlijk zoals de Ford T destijds vanuit de fabriek werd verkocht want je moest het koetswerk er zelf op bouwen. Dankzij de medewerking van Van Hool werd er een frame opgebouwd waarop wij later de panelen hebben bevestigd. Je stapte vooraan in via het klapdeurtje rechts, maar er bestonden destijds ook varianten waar de passagiers achteraan in de cabine stapten. Wij hebben de 2800 cc viercilindermotor gereviseerd en opnieuw aan de praat gekregen. Maar die motor verbruikt meer dan 20 liter benzine per 100 km. De snelheid bedroeg maximaal zo’n 60-65 km/u”.

“Rijden met zo’n Ford T-bus is niet evident, zeker in vergelijking met de huidige voertuigen”

Roger Van Rompaye

Goochelen met stuurhendels, drie pedalen en handremhendel

Rijden met zo’n Ford T is niet evident. Je hebt wel drie pedalen maar die hebben een andere functie. Het linkerpedaal is voor de hoge en de lage versnelling met er tussenin nog een neutrale ‘vrijloop’. De middelste pedaal is voor de achteruitversnelling. Schakelen doe je in combinatie met de handremhendel die links van je staat en de gashendel rechts aan het stuur. Het rechterpedaal bedient een remtrommel in de transmissie maar activeert de trommelremmen achteraan niet, want daarvoor moet je de handremhendel gebruiken. Je remafstand is ook veel groter, waardoor je echt ver vooruit moet kijken op de baan om tijdig te kunnen remmen.

“Weet je dat er ook veel ongevallen zijn gebeurd met dergelijke busjes”, geeft Roger Van Rompaye nog mee. ‘Wanneer je je stuur volledig moest rond draaien om een andere straat in te rijden, was het een helse klus om je stuur opnieuw recht te krijgen omdat de wielen naar verhouding te groot waren voor dergelijk manoeuvre”.